PROF. DR. MEHMET BARTU SARISÖZEN
Bacak Eğrilikleri
İçe Basma ,Dışa Basma
X Bacak ,O Bacak
Çocuklarının sağlığıyla ilgili olarak ailelerin en çok tedirgin oldukları konulardan biri bacak yapılarındaki eğrilikler veya şekil bozukluklarıdır. Bunlar genel olarak 2 başlıkta toplanabilir:
1. İçe veya Dışa Basma
2. "X" Bacak veya "O" Bacak
Bu sorunların tümü ayakta basan bir bireyde muayene edilerek en doğru değerlendirilebilir. İçe basma herhelde bir çocuk ortopedistinin ailelerden işittiği en masum, ama en sık yakınmalardan birisidir. İçe basma tıbbi anlamda ayak ucunun ileriyi göstermeyip içe dönük olmasını ifade eder. Bebeklik ve küçük çocukluk çağlarında çok sık görülür. Bununla kıyaslayınca dışa basma, yani ayak ucunun ileriye değil yanlara dönük olması daha nadir görülen bir durumdur. Her iki basış şekli de normal fizyolojik çocuk gelişiminin bir parçası olabileceği gibi bazen ortopedik bir soruna da işaret edebilir. Şüpheli durumlarda bir ortopedi uzmanı veya çocuk ortopedisti tanıyı doğrulayabilir.
Çocuklarda sık karşılaşılan ortopedik yakınmalardan bir tanesi de diz seviyesinde izlenen "X" bacak veya "O" bacak görünümüdür. "X" bacak dizlerin birbirine yaklaşması, hatta yürüme sırasında iç kısımlarından birbirlerine çarpmaları şeklinde izlenen bir durumdur. "O" bacak ise kabaca birincinin tersi gibidir. Dizler birbirinden uzaklaşmış gibidir, karşıdan bakıldığında heriki bacağın görünümü "O" harfini hatırlatır. Büyüme çağındaki bireylerde bu ortopedik eğriliklerin ikisi de izlenebilir. Aynı içe ve dışa basmada olduğu gibi "O" ve "X" bacak da normal iskelet gelişiminin bir yansıması olabilecekleri gibi ortopedik bir soruna da işaret edeblirler. Şüpheli durumlarda bir ortopedi uzmanı veya çocuk ortopedisti tanıyı doğrulayabilir.
Yukarıda anlatılmış olan ortopedik durumların hangisinin normal, hangisinin sorun olduğunun anlaşılması için çocuğun yaşı, eğriliğin derecesi, her iki tarafta simetrik olup olmaması veya başka ortopedik sorunların eşlik edip etmemesi gibi kriterler göz önüne alınarak karar verilir. Ortopedik isimlendirme ile dizilim sorunları denen bu tip sorunların aydınlatılmasında ayakta çekilen boy grafileri çok yardımcı olur.
Bacak Eğriliklerinde Ortopedik Tedavi
Bazen "X" veya "O" bacak eğrilikleri gerçekten tedavi edilmesi gereken sorunlar olabilir. Böyle olduğunda dahi genellikle çocuklar bir süre takip edilerek eğrilik artış mı göstermektedir, yoksa kendi kendine gerilemekte midir anlaşılması gerekir. Henüz yürüme çağına giren okul öncesi çocuklarda şiddetli eğrilik olması halinde de yine bir süre takip edilerek eğirliğin ne yönde ilerlediği bilinmelidir. Yürüme çağının başındaki bebeklerde ileri dereceli eğriliklerin ortopedik tedavisi amacıyla dışardan takılan ortopedik cihazların veya ortezlerin etkinliği tartışmalıdır. Böyle küçük bir çocukta ölçü alınarak ve yerel koşullarda imal edilerek üretilmiş bir ortezin kullanımı ile istenen etkilerin sağlanması ve bacağın gelişiminin değiştirilmesi umudu çoğu kez hayal kırıklığı yaratır. En büyük önceliği tamamen özgür hareket edebilmek olan bu yaş grubunda hareketleri kısıtlayan ve rahatsızlık veren ortopedik bir cihazın kullanımı hiç kolay olmayacaktır. Daha da ötesi bir bebeğin henüz kısa ve tombul olan bacağına, ölçü alınarak da imal edilse ortez ve protezlerin iyi uyum sağlamaları oldukça zordur. Bu nedenlerle belirli bir takip süresinin sonunda ortopedik girişime karar verillirse bu çoğu kez cerrahi bir tedavi olur.
Bacak Eğriliklerinin Ameliyat ile Düzeltilmesi
Çocuklarda "O" bacak, "X" bacak gibi kemik deformitelerinin düzeltilmesinde sık kullanılan bir yöntem "Büyümenin Yönlendirilmesi" dir. Büyüyen bir çocuğun uzun kemiklerinin uç kısımlarındaki büyüme plaklarının iç veya dışından yerleştirilen implantlar ile kemiğin istenen (planlanan) yönde gelişmesini sağlamak olanaklıdır. Yöntemin ortopedik adı "hemiepifizyodez" dir. Büyüme kıkırdağının bir yüzüne yerleştirilen ve şekli nedeniyle "sekiz plak" adı verilen implantlar büyümeyi yerleştirildikleri tarafta engellediklerinden kemiğin karşı yöne doğru büyümesini sağlarlar. Kemikte her hangi bir kesme işlemi yapılmadığından yöntem oldukça basittir ve hastaya hemen yük verme, okula devam etme olanağı sağlar. Ameliyattan önce çok iyi bir planlama yapılması, düzeltilmesi planlanan eğriliğin derecesinin doğru belirlenmesi ve daha sonraki yıllarda eğriliğin tekrarlama olasılığı karşılığında aileye olası ek cerrahiler açısından bilgi verilmesi gereklidir. Büyümenin yönlendirilmesi işlemi boy eşitsizliklerinde de kullanılabilir. 3-4 cm'e kadar olan eşitsizliklerde uzun tarafın büyümesinin durdurulması temeline dayanan bu yöntem çok daha komplike olan uzatma amliyatları karşısında basit olması nedeniyle avantajlıdır.
