PROF. DR. MEHMET BARTU SARISÖZEN
Yenidoğan bir bebekte en sık karşılaşılan, en ciddi ayak sorunu tıbbi adıyla Pes Ekinovarus'tur (PEV). Türkçe doğuştan çarpık ayak olarak isimlendirilen bu sorun zamanında ve uygun tedavi edilmediğinde erişkin hayatta ciddi özürlülük yaratma potansiyeline sahiptir.
Pes ekinovarus veya Doğuştan Çarpık Ayak tanısı ne zaman konur?
Anne karnında gelişen bebeğin bir veya her iki ayağında Pes Ekinovarus geliştiğini rutin gebelik takibi sırasında saptamak olanaklıdır. Çoğu kez ayak yapısı ve duruşunun rahatça gözlenir hale geldiği gebeliğin son aylarında ultrasonografi ile ayakta böyle bir eğrilik olduğu saptanabilir. Doğumdan önce bu tanının aileye bildirilmesi en azından doğumda bir hayal kırıklığı yaşanmasını önler, ayrıca ailenin bu sorun hakkında bilgi sahibi olarak doğumdan sonra yapılacaklar konusunda hazırlıklı olmalarını sağlar. Bebeğin ayağında böyle bir eğriliğin varlığını gebelik sırasında saptamak dışında bu dönemde yapılabilecek ortopedik bir işlem yoktur. Gebelik sırasında ultrasonografi ile anlaşılamazsa dahi, doğumdan sonra basit bir muayene, hatta ailenin dikkat etmesi ile kısa sürede ayaktaki sorun anlaşılır.
Pes Ekinovarus'ta doğumdan sonra neler yapmak gerekir
İster aile zaten gebelik sırasında bu sorundan haberdar olmuş olsun, ister doğumdan sonra anlaşılsın yenidoğan bebekte yapılması gerekenler oldukça standarttır. Öncelikle ayaktaki eğriliğin tipini tanımlayarak gereken tedaviyi planlayacak ve uygulayacak bir ortopedistin araştırılması iyi olur. Doğumdan önce tanının konmuş olması bu konuda aileye kolaylık sağlar. Pes Ekinovarus, çoğu durumda seri alçılama diye isimlendirilen özel bir tedavi yöntemi gerektirecektir. Bu tedavinin başlama zamanı kritik önem taşır. Doğumdan sonraki ilk birkaç gün seri alçılama yöntemini uygulamak için en ideal zamandır. Yenidoğanın her hangi bir nedenle doğumdan birkaç hafta sonra getirilmesi çok ciddi bir sorun olmamakla beraber uygulanacak tedavi üzerinde etkili olur. Gecikmenin ayları bulması halinde tedavi temelde aynı olmakla beraber planında ve tekniğinde değişiklikler yapmak gerekebilir. Bu nedenle tıbbi veya ailevi çok ciddi bir gerekçe olmadıkça tedavinin geciktirilmemesi önem taşır.
Pes Ekinovarus'un tipleri var mı? Bütün Pes Ekinovarus'larda aynı tedavi mi uygulanır?
Ülkemizde ve dünyada Pes Ekinovarus'un en sık görülen şekli ayağın oldukça sert bir eğriliğinin olduğu ve seri alçılama yöntemi ile ancak tedavi edilebildiği tipidir. Bu tip PEV, bebek henüz anne karnında gelişirken, yaklaşık 6.-8. haftalarda nedeni bilinmeyen bir şekilde ayağın eğri gelişmesi ile oluşur. Nedeni tam olarak bilinemediğinden tip doğuştan ayak çarpıklığına tıp dilinde "İdiopatik Pes Ekinovarus" adı verilir. Daha kolay bir isimlendirme ise "Tipik Pes Ekinovarus" olarak adlandırmaktır. Peki Tipik Pes Ekinovarus dışında başka doğuştan çarpık ayak tipleri de var mıdır? Daha nadiren aynı eğrilik gebelik sırasında ayağın veya ayakların anne karnında sıkışmasına bağlı da gelişebilir. Ayağın hiç bir yapısal sorunun olmadığı, sadece pozisyonel olan bu eğrilik doğal olarak ya çok basit bir tedavi ile tamamen düzelir, ya da sadece takip edilebilir. Pozisyonel PEV diye adlandırabileceğimiz bu tip oldukça masum bir eğriliktir ve ilerdeki yaşam için bir risk taşımaz. Yine nadir görülen 3. bir doğuştan çarpık ayak türü ise altta yatan başka bir soruna bağlı ayak yapısının bozulmasıdır. "Teratolojik Pes Ekinovarus" olarak isimlendirilen bu tipte bebeğin asıl hastalığı spina bifida gibi nörojenik kökenli hastalıklar veya artrogrippozis gibi çeşitli bağ dokusu hastalıkları veya genetik nitelikli bazı hastalıklar olabilir. Bu tip teratolojik ayak eğriliklerinde ayağın yapısal sorunları daha ciddi olduğundan tedavisi ve sonuç beklentileri de farklılıklar gösterebilir.
