PROF. DR. MEHMET BARTU SARISÖZEN
Serebral Palsi ne demektir?
Serebral Palsi, türkçeye çevrildiğinde beyin felci anlamına gelmekle beraber aslında beyindeki bir hasara bağlı vücutta gelişen çeşitli sorunların tümünü ifade eden bir isimlendirmedir. Ortopedik açıdan, kol ve bacak kaslarında kuvvet kaybı, gerginlik, dengesizlik gibi sorunları kapsar. Kol veya bacaktaki kaslarımızın kuvvet kaybına uğraması tıbbi olarak felç şeklinde isimlendirilir. Felç terimi ailelerin zihninde genellikle çok ağır bir tabloyu çağrıştırmasına karşın bazen uzuvlardaki kuvvet kaybı çok hafif de olabilir. İster ağır ister hafif olsun, bu tip bir sorunun kaynağı beyindeki bir etkilenme ise tanı hemen her zaman serebral palsidir. Bu nedenle serebral palsi aslında nörolojik bir sorundur, ancak sorunun ilk gelişme anını belirlemek veya spatayabilmek çoğu kez olanaksızdır. Bu nedenle bazen nörolojik bir hastalık olarak adı konmazdan önce uzuvlarda ortaya çıkan ortopedik sorunlarla kendini belli eder.
Serebral Palsi nasıl gelişir?
Beyinde serebral palsi gelişimine neden olan olayın tam olarak ne olduğunu veya ne zaman geliştiğini belirlemek her zaman olanak dahilinde olmaz. En sık bilinen nedenlerden bir tanesi doğum sırasında bebeğin yeterince oksijen alamaması ve buna bağlı beyinde hasar gelişmesidir. Bunların bir kısmı erken doğan (prematüre) ve uzun süre küvöz bakımında kalan bebekler olabilir. Bazen de beyinde hasara neden olan olay çok daha önce, gebelik sırasında gelişmiş olabilir. Bazen ise doğumda normal olan bir bebek veya küçük çocukta sonradan yüksek ateşli hastalık, kaza veya beyinde hasara neden olabilecek başka bir sebeple de serebral palsi oluşabilir. Nedeni bilinse de, ortada hiçbir neden olmasa da gelişen beyin hasarının yol açtığı sorunlar ve ilerdeki gelişimleri oldukça iyi bilinmektedir. Ortopedik sorunların başlıcaları kollarda ve bacaklarda gelişen kas gerginlikleri, bunların uzun sürmesine bağlı eklem hareketlerinde kısıtlılık gelişmesi ve zamanla bunların sabit deformitelere dönüşmesidir. Elbette beyinde meydana gelen hasar yalnız ortopedik sorunlara yol açmaz, ama bebek veya çocuklarda ilk göze çarpan belirtiler genellikle kollar ve/veya bacaklarla ilişkilidir. Bazen beyindeki etkilenme kaslara komut veren merkezlerin dışındaki alanlara da taşabilir. Bu takdirde düşünsel işlevlerde etkilenme, bazen görme veya bazen de denge ile ilgili sorunlar ortaya çıkabilir. Bir çocukta serebral palsi olabileceğinden şüphelenen hekim bazen ortopedist, bazen fizik tedavi uzmanı veya bazen çocuk sağlığı ve hastalıkları uzmanı olabilir. Ancak kesin tanıyı koyacak, bu nedenle gerekli test ve incelemeleri yapacak olan çocuk nöroloji uzmanıdır.
Niye spastik (çocuk) deniyor?
Serebral palside çok sıklıkla kaslara komuta eden merkezler öncelikli olarak etkilendiğinden, etkilenen bölgenin emrinde olan kol ve/veya bacak bölgelerinde kuvvet kayıpları veya tıbbi isimlendirme ile felç gelişir. Ancak kuvvet kaybının yanısıra, beyinden gelen hatalı uyarılara bağlı kaslarda süregelen bir genel gerginlik hali ve kas grupları arasında kuvvet dengesizlikleri de eşlik eder. İşte kasların devamlı gergin yani spazm halinde olması nedeniyle hastalara da spastik adı verilir. Dolayısıyla spastik deyimi bu hastalıkta kasların durumu için söylenen bir terimdir, yoksa her zaman düşünsel işlevlerde yani zekada da olumsuz bir etkilenme olduğu anlamına alınmamalıdır.
